هر روز در محیط های کار و کارگاه های جوشکاری حوادث متعددی رخ می دهند که باعث مرگ و آسیب می شوند. این حوادث به دلیل عدم شناسایی خطرات بالقوه اتفاق می افتند. میزان حوادث ناشـی از کار در کشـورهای در حال توسـعه، باالتر از کشـورهای توسـعه یافته می باشـد طبق گزارش (Organization Labour International (ILO ،کشـورهای در حال توسـعه 60 درصـد از کل نیروی کاری جهان را درخود جای داده اند که تنها 5 تا 15 درصد ازاین جمعیت به سرویس های بهداشت شغلی دسترسی دارند.
امروزه جوش کاری قوس الکتریکی به صورت گسترده برای ساختارهای فلزی در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد. بااین حال، فیوم های خطرناکی می تواند تولید کند و سلامت کارگران را تهدید نماید. جوش کاری با الکترود دستی پوشش دار پرمصرف ترین نوع جوش کاری در میان جوش کاری های قوسی می با شد. از منبع تغذیه یک قطب جریان به سطح کار و قطب دیگربه انبرالکترود وصل می شود. در این جوش کاری، قوس الکتریکی باعث ایجاد حرارت می شود. هم چنین فلز پرکننده نقش الکترود را نیز ایفا می کند. الکترود دارای پوشش می باشد. این پوشش همراه با فلز اصلی الکترود ذوب می شود و جنس آن به شکلی است که باعث تسهیل اشتعال در قوس، با ثبات کردن قوس، برداشتن لایه اکسید شده از روی سطح کار، حفاظت از اکسیده شدن یا جذب نیتروژن و ت شکیل سرباره روی سطح جوش می شود تا به شکل یک محافظ عمل کند اگرچه عوامل زیان آور مختلفی از قبیل فیوم ها، گازها، حرارت، صدا و پرتو فرابنفش در طول عملیات جوش کاری تولید می شوند، از دیدگاه بهدا شت شغلی، مهم ترین این عوامل فیوم های جوشکاری می باشند. روزانه بیش از 5 میلیون جوشکار در سراسر دنیا با فیوم جوش کاری مواجهه دارند لذا ارزیابی ریسک این شغل و ارائه اقدامات کنترلی می تواند نقش به سزایی در سالمت جوشکاران ایفا نماید.
ارزیابی ریسک فرآیندی ا ست که خطرات موجود در یک شغل را شنا سایی می کند و با محا سبه عدد ری سک آن ها، اقدامات کنترلی منا سبی را ارائه می دهد. در حقیقت، ارزیابی ریسک یک فرآیند سه مرحله ای است: شناسایی کل خطرات، محا سبه ریسک ها و ارائه اقدامات کنترلی؛ روش ارزیابی ریســک، حالت شــکســت و تجزیه و تحلیل اثرات Effects Mode Failure Analysis ،اولین بار توسـط ارتش آمریکا برای صـنایع هوا وفضـا در دهه 1960 ارائه گردید و در صـنعت خودرو، انجمن مهندســین خودرو استاندارد جهت بهبود کیفیت محصولات خودروسازان تشکیل شد. استاندارد 9000-QS در زمینه مدیریت تضمین کیفیت، اهمیت ویژه ای به روش FMEA داد. فواید FMEA شــامل: پیش بینی و جلوگیری از مشــکالت، کاهش هزینه ها، کوتاه شدن زمان توسعه محصول و دستیابی به محصولات و فرآیندهای امن و بسیار قابل اعتماد می باشد.عربیان و همکاران در سال 2010 ،با استفاده از روش FMEA به تجزیه و تحلیل خطاهای سیستم توربین های بــادی پرداختند و با کمک ایــن تکنیــک، راهکاره ـایی ب ـرای ارتق ـاء طراحی توربین های بادی ارائه نمودند. توانمندی FMEA در تجزیه و تحلیل خطرات به حدی است که از این تکنیک در صنایع با ریسک آسیب رسـانی بـاال ماننـد صـنعت هوانـوردی و نیروگاه اتمی به منظور پیشگیری از وقوع حوادث ا ستفاده می شود . کارآمدی روش FMEA موجب شده ا ست که علاوه بر صنایع، در مراکز بهدا شتی و درمانی نیز، از آن به منظور بهبود وضعیت ایمنی بیماران و ارائه خدمات اضطراری پزشکی استفاده شود. هدف از برر سی مطالعه حا ضر، بدست آوردن یک شمای کلی از خطرات موجود در شغل جو شکاری می با شد که کارگران در آن با خطرات گوناگونی مواجه ه ستند. شنا سایی این خطرات و تطابق آن با اقدامات کنترلی موجود، اطالعات دقیق تری از سطح ایمنی در بخش های مختلف آن به ما خواهد داد. نتایج به دست آمده از این مطالعه، نگاهی پیشگیرانه و آینده نگر نسبت به خطرات پیش رو در فرآیندهای مختلف، به مدیران و مســئولین ایمنی و بهداشــت حرفه ای شــرکت ها خواهد داد. همچنین از طریق این داده ها می توان خطرات احتمالی را اولویت بندی کرد و نسبت به رفع یا کاهش آن برنامه ریزی دقیق، اقتصادی و مدیریتی انجام داد.
مواد و روشهای جوشکاری
مقاله حاضر یک مطالعه توصیفی می باشد که پس از شناسایی کلیه خطرات شغل جوشکاری، با بهره گیری از تکنیک FMEA که از مطمئن ترین روش هاســـت، ریســـک خطرات ارزیابی گردید. اطلاعاتی مانند نوع خطرات، اثرات، علت، احتمال وقوع آن ها از طریق مشاهده، مصاحبه و بررسی سوابق حوادث جمع آوری شد. بر اساس داده های ثبت شده در برگه های FMEA اثرات تمامی خطرات و علل وقوع آن ها ذکر و بررسی گردید.
تعیین نرخ وخامت خطرات
وخامت خطر، میزان جدید بودن اثر خطر بالقوه بر افراد است. شدت یا وخامت خطر فقط در مورد اثر آن در نظر گرفته میشود، کاهش در وخامت خطر فقط از طریق اعمال تغییرات در فرایند و نحوه انجام فعالیتها امکان پذیر اســت. وخامت خطر بر حســب مقیاس 1 تا10 بیان میگردد همان طور که در جدول 1 نشان داده شده است.
جدول 1 -وخامت خطر
| رتبه | شدت اثر | شرح |
| 10 | خطرناک ـ بدون هشدار | وخامت تاسف بار است مثل خطر مرگ ، تخریب کامل |
| 9 | خطرناک ـ با هشدار | وخامت تاسف بار است اما همراه با هشدار است |
| 8 | خیلی زیاد | وخامت جبران ناپذیر است- عدم توانایی انجام وظیفه اصلی – از دست دادن یک عضو بدن |
| 7 | زیاد | وخامت زیاد است همانند آتش گرفتن تجهیزات، سوختگی بدن |
| 6 | متوسط | وخامت کم است مانند ضرب دیدگی، مسمومیت خفیف |
| 5 | کم | وخامت خیلی کم است مانند ضرب دیدگی مسمومیت خفیف |
| 4 | خیلی کم | وخامت خیلی کم است ولی بیشتر افراد آن را احساس میکنند، مانند نشت جزیی گاز |
| 3 | اثرات جزیی | اثر جزئی بر جا میگذارد مثل خراش دست هنگام تراشکاری |
| 2 | خیلی جزیی | اثر خیلی جزئی دارد |
| 1 | هیچ | بدون اثر |
در مقاله حاضر پس از بررسی و شناسایی عوامل حادثه ساز شغل جوشکاری با استفاده از روش FMEA میزان ریسک این حوادث مورد بررسی قرار گرفت نتاج حاصل از این بررسی ها نشان داد که:
شغل جوشکاری با خطرات مختلفی همراه است از جمله این خطرات می توان به تشعشعات زیان آور، فیوم فلزی، جرقه جوشکاری، برق گرفتگی و غیره اشاره کرد که در این میان فیوم فلزی بیشترین خطر در بین خطرات بالقوه جوشکاری را به خود اختصاص داده است.
مطابق با نتایج استفاده از ابزار مناسب کار و آموزش به کارگران تا حد زیادی سطح ریسک را کاهش خواهد. از سوی دیگر با رعایت نظم و نظافت کارگاهی، بازرسی های مداوم، آموزش کارکنان می توان سطح ریسک جوشکاری را به حد قابل قبولی رساند
با توجه به نتایج مقاله حاضر مشخص شد که هر اتفاقی که رخ می دهد، ابتدا باید علل وقوع آن را شناخت. با توجه به این که اکثر خطرات شناسایی شده در شغل مورد مطالعه در محدوده ریسک اضطراری قرار دارند، الزم است مسئولان کارخانه ها نسبت به تهیه لوازم و ابزار کار اقدام نمایند. همچنین تهیه برنامه ای برای ایجاد ایستگاه هایی جهت استراحت کارگران در بین کار باید در دستور کار مدیران کارخانه ها قرار گیرد.
در پایان نتایج این بررسی نشان می دهند، بین سطوح اولویت بندی ریسک و فراوانی حوادث ناشی از کار رابطه مستقبم برقرار است. به دلیل بالا بودن ریسک های ناشی از جو شکاری امکان آسیب زایی و حوادث شغلی برای شاغلین وجود دارد. در ادامه راهکارهایی به منظور کاهش حوادث و خطرات ناشی از کار در شغل مورد مطالعه پیشنهاد شده است:
- شناسایی نقاط تماس با خطر و تدوین آن ها به صورت دفترچه آموزشی و قرار دادن در اختیار پیمانکاران
- اولویت بندی خطرات براساس جداول خطر برای مدیریت آسان تر حوادث وشبه حوادث و قرار دادن به صورت دوره ای در اختیار مسئولین و کارفرماها به منظور رفع نواقص و اصلاح سیستم های کنترل
- استفاده از وسایل حفاظت فردی بیشتر مانند نقاب جوشکاری، ماسک ضد فیوم، لباس جوشکاری مناسب
دانلود فایل